Canon West Betuwe met 50 verhalen

Op donderdag 11 mei is op Fort bij Asperen de gloednieuwe ‘Canon West Betuwe’ gelanceerd. In opdracht van de gemeente beschreef een speciaal ingestelde canoncommissie 50 bijzondere historische verhalen uit de 26 kernen van West Betuwe. Namens het Historisch Genootschap Tricht maakt voorzitter Rita Boer Rookhuiszen deel uit van deze commissie.

De verhalen zijn verzameld op de website van MijnGelderland en voor iedereen te zien en te lezen.

26 kernen

Bij de start van de nieuwe gemeente West Betuwe in 2019 wilde de gemeente de verbinding leggen tussen alle 26 kernen. Daarom vroeg wethouder Rutger van Stappershoef de historische verenigingen om een canon van West Betuwe uit te werken. Een daaruit voortvloeiende canoncommissie legde de eenwording vast in 50 verhalen, met tenminste één verhaal uit iedere kern. De commissie selecteerde verhalen en werkte deze uit in een digitale tijdslijn van historische bijzonderheden.

Een hele klus

Volgens Marjan van Ooijen van de canoncommissie was het een uitdaging om de geschiedenis te beschrijven in slechts 50 verhalen. “Het was een hele klus! Want welk kasteel beschrijf je van de vele kastelen die West Betuwe rijk is? Welke steenfabriek, eendenkooi, molen of kerk? Welk bijzonder verhaal? We hebben hier veel over gesproken binnen de commissie en vonden ‘uniekheid’ een van de belangrijkste uitgangspunten.” De canon bevat naast enkele algemene onderwerpen unieke verhalen van West Betuwe waarin inwoners zich kunnen herkennen.

Canon West Betuwe

De canon gaat als een tijdlijn door de geschiedenis van alle kernen. Van de Mammoetschedel uit de prehistorie die is gevonden in Heukelum, eendenkooien in het Trichtse en Asperense veld en de windhoos Tricht tot aan het ontstaan van de gemeente West Betuwe in 2019. De verhalen zijn voorzien van vele afbeeldingen. Zo krijgt men een nog beter beeld van de geschiedenis. Veel locaties zijn ook nog te bezoeken en te beleven, zoals het Fort bij Asperen. Ook via www.beleefwestbetuwe.nl/canon-west-betuwe zijn alle 50 verhalen te lezen.

Na de Tweede Wereldoorlog stond het in versneld tempo ontwikkelen van achtergebleven gebieden in Nederland hoog op de landelijke politieke agenda. Tricht lag destijds midden in zo’n gebied: het Rivierengebied. Een groot deel van het land bestond uit moeilijk te bewerken komgronden in de lager gelegen delen. Bewoning was er vooral op de hoger gelegen plekken, in de dorpen langs de rivieren. Waaronder Tricht aan de Linge. Gedurende de wintermaanden stonden de komgronden, zoals die in het Trichtse veld tussen Tricht en Culemborg, vaak onder water en waren amper begaanbaar, laat staan bruikbaar. Het kon alleen in het voorjaar en zomer gebruikt worden om vee te weiden. Door deze komgronden te ontginnen werd het Rivierengebied een groot oppervlak aan landbouwgrond, boomgaarden en grasland rijker. Dit zou, zo was de verwachting, de welvaart niet alleen hier maar in heel Nederland verhogen.

Komgrondencommissie’

Een ‘Komgrondencommissie’ werd ingezet om de problemen in kaart te brengen en zich in te zetten voor streekverbetering en voorlichting. De financiering van dit enorme project werd mede mogelijk doordat een beroep kan worden gedaan op de naoorlogse Amerikaanse Marshallhulp. Vanaf begin jaren vijftig tot eind jaren zestig vonden grote ruilverkavelingen plaats. Er werd via de Provincie Gelderland ook veel geld gestoken in maatschappelijke projecten, zoals het verbeteren van schoolgebouwen. Bij het Gelders Archief is het fotoarchief van de Komgrondencommissie, dat bestaat uit vele dia’s, gedigitaliseerd. Ook in Tricht werden opnamen gemaakt, bijvoorbeeld in 1955. Zoals van de net nieuwe lagere school aan wat toen nog de Meersteeg heette (nu Dr. Van de Willigenstraat) en van de houten kleuterschool aan de Lingedijk in de boomgaard achter kapper Van den Bosch. Het houten kleuterschooltje is inmiddels verleden tijd. De ‘nieuwe’ lagere school is aan haar laatste schooljaar begonnen. In 1955 was de school een van de modernste scholen in de omgeving. Een zogenaamde ‘halschool’, met vier lokalen gegroepeerd om een grote centrale hal met een groot speelterrein en grasveld rondom de school. Dit jaar zal deze gesloopt worden om plaats te maken voor nieuwbouw. Daarmee verdwijnt een bijzonder schoolgebouw uit de naoorlogse wederopbouw. In het ontwerp van de nieuwbouw is wel de filosofie van de ‘halschool’ terug te vinden. Ook daarin worden de lokalen gegroepeerd rondom een centrale en deels open ruimte.

Bronnen:

Archief Komgrondencommissie, Gelders Archief.

Jubileumboek: 1 + 1 = 1, de geschiedenis van het kleuter= en lager onderwijs in Tricht (2005)

Voorzitter van het Historisch Genootschap Tricht Rita Boer Rookhuiszen schreef mee aan het jubileumboek van de Historische Kring West-Betuwe (HKWB). Het boek werd ter gelegenheid van het 50-jarige bestaan van de HKWB samengesteld door 13 verschillende schrijvers en vertelt bijzondere verhalen uit West Betuwe. Rita Boer Rookhuiszen leverde twee verhalen aan: over de windhoos Tricht en over hoe vrouwen hun stem verworven in West Betuwe, met bijzondere aandacht voor de vrouwelijke burgemeesters in de West Betuwe. Tijdens de officiële presentatie van het jubileumboek op woensdag 14 december in De Pluk werd het 1e exemplaar uitgereikt aan burgemeester Servaas Stoop.

HOOGLANDSCHEWEG – Op de hoek van het fietspad Hooglandscheweg/Willem Mechteldstraat is donderdag 24 maart door Rita Boer Rookhuiszen, als voorzitter van het Historisch Genootschap Tricht, een speciaal informatiebord over de archeologische opgravingen ter plekke onthuld. Archeologen vonden bij voorbereidende werkzaamheden in Tricht de resten van een bijl van ruim 3.600 jaar voor Christus. Zo’n vondst is zeldzaam en geeft een uniek kijkje in de geschiedenis. Het informatiebord verhaalt hierover. Tevens is het met behulp van een QR code mogelijk de podcast te beluisteren die van de vondsten gemaakt is. In ‘De déjà vu van Tricht’ vertelt Joost Prinsen over wat er zich mogelijk in Tricht heeft afgespeeld in die tijd.

TRICHT – Met slechts een beperkt aantal collectanten heeft het Historisch Genootschap Tricht tijdens de herfstvakantie voor de stichting gecollecteerd. Het bestuur dankt alle collectanten en gulle gevers voor de geweldig opbrengst van 664,- euro. Hiermee kan de Stichting de plannen voor het maken van een middels bordjes met QRcodes zichtbare geschiedeniscanon voor Tricht verder realiseren. Wie interesse heeft om mee te werken aan het opstellen van deze canon kan contact opnemen met de voorzitter Rita Boer Rookhuiszen, Hoge Bulk 7, 0345-576619.

Vanaf augustus 2020 is in het educatief centrum van Natuurbeleving de Leidsche Hoeven een (foto) tentoonstelling te zien uit de collectie van het Historisch Genootschap Tricht. In beeld (met kaarten, historische foto’s en foto’s van het heden) en woord wordt verhaalt over het heden en verleden van Tricht met specifieke aandacht voor het landgebruik. Het rivierengebied met haar dijken, polders, komgronden en oeverwallen is sterk bepalend geweest voor het wonen en werken in Tricht. De tentoonstelling is gratis te bezoeken tijdens de openstelling van de Leidsche Hoeven. Voor actuele openingstijden kijk op de website http://www.leidschehoeven.nl

Tweede lezing over 18e/19e eeuwse landbouwpionier

We zijn 2020 gestart met een tweede lezing. Op 8 januari verzorgde Klaas Tammes, oud burgemeester van Buren, een lezing over de Betuwse landbouwpionier baron van Brakell (1788-1865). Tammes is bestuurslid van het Fonds hulpbetoon aan inwoners van het buurtschap Meenten, dat uit de nalatenschap van de baron komt. In 2015 publiceerde hij het boek: Frederik Louis Willem baron van Brakell van den Eng, biografie van een landbouwpionier. Tijdens de lezing kwam het Betuwse boerenleven van ruim een eeuw geleden uitgebreid aan bod. De baron financierde de eerste landbouwschool in Nederland, experimenteerde met teeltmethoden en nieuwe gewassen en ontwikkelde landbouwwerktuigen. Als landbouwpionier raakte Frederik Louis Willem van Brakell tot Den Eng echter in de vergetelheid. Klaas Tammes wist zijn publiek tot het eind aan toe geboeid te houden.

Eerste lezing HGT over 700 jaar Culemborg (en omstreken)

We zijn woensdag 27 november van start gegaan met de eerste van een (hopelijk) lange reeks van lezingen over de geschiedenis van Tricht en de Betuwe. Als eerste spreker wisten we Hans Saan uit Culemborg te strikken. Hij is naast voorzitter van de Culemborgse Historische Vereniging ‘Voet van Outheusden’ Hans is Culemborg heeft al ruim 700 jaar stadsrechten en is daarmee een van de oudste steden in Rivierenland. Hans Saan verhaalt naar aanleiding van het inmiddels ruim een jaar verstreken jubileumjaar 2018 over de rijke historie van onze buurgemeente die uiteraard grote raakvlakken met Tricht heeft. Na de voorgeschiedenis, de ontginningen en de vroege ontwikkeling van het gebied zoomde hij in op de betekenis van de ‘stadsrechtenbrief’. Aan de hand van een mogelijke vete in 1318 liet hij zien hoe het strafrecht in die tijd waarschijnlijk functioneerde. Er blijken verbazingwekkend veel raakvlakken tussen het Middeleeuwse recht met onze huidige manier van rechtspreken. Gelukkig kennen we de lijf/doodstraffen niet meer. We mochten ons verheugen in aardig wat belangstellenden. Het was een mooie aftrap van onze nieuwe activiteit.

De in de week van 11 t/m 15 juni gehouden collecte voor het Oranjefonds heeft bijna 500 euro opgebracht. De helft van de opbrengst is voor het Historisch Genootschap Tricht dat deze collecte in Tricht organiseerde. Met dank aan de gulle gevers en vooral ook de acht vrijwilligers die bereid waren met de collectebussen langs de deuren te gaan.

Op basisschool Op ’t Hof worden met enige regelmaat lessen verzorgd door gastsprekers. In juni waren onze voorzitter Rita Boer Rookhuiszen en penningmeester Gert Timmerman te gast om namens het Historische Genootschap Tricht de groepen 7 en 8 van de school te vertellen over de geschiedenis van ons dorp. Dit gebeurde onder andere aan de hand van vele oude beelden en foto’s die met behulp van een beamer groot werden vertoond. Eens te meer bleek dat ook kinderen uitermate geïnteresseerd zijn in wat zich in vroeger tijden afspeelde. Er was alom verbazing over hoe sommige plekken in het dorp veranderden in de loop der tijd, en sommige juist niet.